Оллоқулихон мадрасаси
Оллоқулихон мадрасаси - Хивадаги меъморий ёдгорлик (1834—35).
Мадраса қурилиши Ичан қалъанинг яхлит ансамбл бўлиб шаклланиш тарихи билан боғлиқ. Ўрта Осиё меъморлигида кенг тарқалган қўшмадраса услубида, Оллоқулихон тими, Хўжамбердибий мадрасаси, Полвон дарвоза билан ўзаро боғланган.
Оллоқулихон мадрасаси сунъий тепалик (баландлиги 3 м) устига курилган, шу туфайли қўшни бинолардан анча баланд кўринади. Мадраси тўғри тўртбурчак тарҳли (62,45х47,0 м), пештоғи ғарбга қараган. Бош тарзини миён-сарой, масжид ва дарсхона ҳамда 2 қаватли ҳужралар эгаллаган. Эшикдаги ёзувда бинонинг курилган санаси сақланган. Ҳовли (34,6х29,4 м) томони ўзига хос, ундаги 2 қаватли қатор ҳужралар Полвон дарвозанинг кичик гумбазлари устига ва қисман тим гумбазлари чеккасига жойлашган. Масжид ва дарсхона (4,8х4,8 м) тузилиши бир хил. Усти ярим айлана шаклидаги пастак гумбаз билан ёпилган. Деворларидаги чуқур равоқлар ҳисобига хона кенг кўринади. Айвон (5,5х5,5 м) Мадраса ғарбида жойлашган, меҳроби ганчли муқарнасдан "ироқи" услубида безатилган. Ҳужралар (99 та)нинг ҳар бирида биттадан эшик, тобадонига панжаралар ўрнатилган.
Ўзбекистон миллий энциклопедияси, биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил.
Хивадаги Оллоқулихон мадрасаси Ичанқалъанинг яхлит мажмуа бўлиб шаклланиши тарихи билан узвий боғлиқдир. Мадраса қаршисидаги Хожамбердибий мадрасасига ўхшатиб ишланган. Натижада Ўрта Осиё меъморлигида кенг тарқалган усул – қўшмадраса ҳосил бўлган. Оллоқулихон мадрасаси тепалик устида барпо этилганлиги учун у бошқа бинолардан анча баланд кўринади. Мадрасанинг ҳовли томони ўзига хос ишланган. Ундаги икки қаватли қатор ҳужралар Полвон дарвозанинг кичик гумбазлари устига ва қисман тим гумбазлари чеккасига жойлашган. Мадрасадаги қишки масжид ва дарсхонанинг усти ярим айлана шаклидаги пастак гумбаз билан ёпилган. Масжид пештоқи ҳалқасимон нақшлар билан безатилган. Пештоқнинг олд қисмидаги сиркор безаклар айниқса жозибадор. Мадрасада 99 ҳужра бўлиб, ҳар ҳужрада биттадан алоҳида эшик ва унинг устида панжарали кичик дарча бор.
XIX аср архитектура ёдгорлиги бўлган Оллоқулихон мадрасасини Хива хони Муҳаммад Раҳимхоннинг ўғли Оллоқулихон 1834 йили қурдирган. Оллоқулихон Хива хони бўлган пайтда карвонсарой, тим, тошҳовли, Оқмасжид, Саидбой масжид каби иншоатлар барпо этилган.
Манба: qadamjo.uz